Structure and Effectiveness of Self-Learning Material for Difficult Units of the Topic Basic Principles of Nomenclature in Class 11

અગિયારમાં ધોરણના નામાનાં મૂળતત્ત્વો વિષયના કઠિન એકમો પરના સ્વ–અધ્યયન સાહિત્યની સંરચના અને અસરકારકતા

Abstract

In the present era, the development of relevant and self-learning–oriented educational material has become essential to enhance the quality of education. Particularly in higher secondary-level science subjects, some units are complex and difficult for students to understand, which directly affects their academic performance. The aim of this research is to design self-learning material (SLM) for the difficult units of the topic “Basic Principles of Nomenclature” in Class 11 and to evaluate its effectiveness. The study adopted a combined descriptive and experimental approach. In the first phase, difficult units of the topic were identified through surveys and discussions with teachers and students. In the second phase, these units were developed into self-learning modules using simple language, examples, charts, illustrated presentations, and activity-based learning resources. In the third phase, the modules were implemented with a selected sample group, and their effectiveness was assessed through pre-tests and post-tests. The analysis revealed that students who used the self-learning material showed significant improvement in understanding the subject, conceptual clarity, and examination performance. From an educational perspective, the material not only facilitated knowledge acquisition but also strengthened self-confidence, time management, and independent learning habits. The research clearly indicates that developing student-centered, visually rich, and activity-based self-learning material for difficult units plays a positive role in academic success. This study serves as a guide for educators, curriculum developers, and schools, especially when attempting to teach challenging topics in a simple, engaging, and student-centered manner.

 Abstract in Gujarati Language: વર્તમાન યુગમાં શિક્ષણની ગુણવત્તા વધારવા માટે શૈક્ષણિક સાહિત્યનું પ્રાસંગિક અને સ્વયંઅભ્યાસને પ્રોત્સાહિત કરતું વિકાસ કાર્ય અતિ આવશ્યક બન્યું છે. ખાસ કરીને ઉચ્ચ માધ્યમિક કક્ષાના વિજ્ઞાનવિષયોમાં કેટલાક એકમો વિદ્યાર્થી માટે જટિલ અને સમજવા મુશ્કેલ હોય છે, જેના કારણે તેમના શૈક્ષણિક પ્રદર્શન પર સીધી અસર પડે છે. આ સંશોધનનો હેતુ ધોરણ ૧૧ના "નામાનાં મૂળતત્ત્વો" વિષયના કઠિન એકમો માટે સ્વ–અધ્યયન સાહિત્ય (Self-Learning Material) નું સંરચન તથા તેની અસરકારકતા માપવાનું છે. સંશોધનમાં વર્ણનાત્મક તથા પ્રયોગાત્મક સંયુક્ત અભિગમ અપનાવવામાં આવ્યો. પ્રથમ તબક્કામાં શિક્ષકો અને વિદ્યાર્થીઓ પાસેથી સર્વે તથા ચર્ચા દ્વારા વિષયના કઠિન એકમોની ઓળખ કરવામાં આવી. બીજા તબક્કામાં આ એકમોને સરળ ભાષા, દૃષ્ટાંત, ચાર્ટ, સચિત્ર પ્રસ્તુતિ અને પ્રવૃત્તિ આધારિત અભ્યાસસામગ્રી વડે સ્વ–અધ્યયન મોડ્યુલ તરીકે વિકસાવવામાં આવ્યા. ત્રીજા તબક્કામાં પસંદ કરેલા નમૂના સમૂહ પર આ મોડ્યુલ અમલમાં મૂકીને પ્રી-ટેસ્ટ અને પોસ્ટ-ટેસ્ટ દ્વારા પ્રભાવકારિતા આંકવામાં આવી. વિશ્લેષણમાં જણાયું કે સ્વ–અધ્યયન સાહિત્યનો ઉપયોગ કરનાર વિદ્યાર્થીઓએ વિષયની સમજ, સંકલ્પના સ્પષ્ટતા, અને પરીક્ષા પ્રદર્શનના મામલે નોંધપાત્ર સુધારો દર્શાવ્યો. શૈક્ષણિક દૃષ્ટિએ આ સાહિત્યે માત્ર જ્ઞાનપ્રાપ્તિ જ નહિ પરંતુ આત્મવિશ્વાસ, સમય વ્યવસ્થાપન તથા સ્વયંઅભ્યાસની આદતોને પણ મજબૂત કરી. સંશોધનથી સ્પષ્ટ થાય છે કે કઠિન એકમો માટે વિદ્યાર્થીઓ કેન્દ્રિત, ચિત્રાત્મક અને ગતિવિધિ આધારિત સ્વ–અધ્યયન સામગ્રીનું સંરચન શૈક્ષણિક સફળતામાં સકારાત્મક ભૂમિકા ભજવે છે. આ અભ્યાસ શિક્ષણવિદો, પાઠ્યક્રમ નિર્માતાઓ તથા શાળાઓ માટે માર્ગદર્શકરૂપ છે, ખાસ કરીને જ્યારે કઠિન વિષયોને સરળ, રસપ્રદ અને વિદ્યાર્થી-કેન્દ્રિત રીતે શીખવવાના પ્રયાસો કરવામાં આવે છે.

 Keywords: Self-Learning Material, કઠિન એકમો, નામાનાં મૂળતત્ત્વો, સ્વયંઅભ્યાસ, ઉચ્ચ માધ્યમિક શિક્ષણ